مذاکرات دو روزه میان جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ بدون نتیجه پایان یافت

 حمید رضا ظریفی نیا

در حالیکه دور اول و دوم مذاکرات میان نمایندگان جمهوری اسلامی و کشورهای ۱+۵، روز جمعه در استانبول ترکیه بدون نتیجه به پایان رسیده بود، روز شنبه ٢٢ ژانویه (دوم بهمن) نیز، دور سوم و آخرین مرحله از مذاکرات دو روزۀ طرفین، بدون نتیجه ای مشخص پایان یافت تا پرونده اتمی.....................

 *نظرات وارده در یادداشت ها لزوما دیدگاه 88 نیست.

در حالیکه دور اول و دوم مذاکرات میان نمایندگان جمهوری اسلامی و کشورهای ۱+۵، روز جمعه در استانبول ترکیه بدون نتیجه به پایان رسیده بود، روز شنبه ٢٢ ژانویه (دوم بهمن) نیز، دور سوم و آخرین مرحله از مذاکرات دو روزۀ طرفین، بدون نتیجه ای مشخص پایان یافت تا پرونده اتمی ایران در سطح بین المللی وارد مرحله ای تازه تر شود.

 

 نماینده ارشد گروه ۱+۵، بلافاصله بعد از پایان مذاکرات با "مایوسانه" خواندن هرگونه توافق با جمهوری اسلامی و کم کاری ایران در تعامل با جامعه جهانی، خاطرنشان کرد "هیئت ایرانی برای تداوم غنی سازی اورانیوم و لغو تحریم های بین المللی شرایطی برای ما تعیین کرد، که ما نتوانستیم آنرا قبول کنیم، زیرا مقامات ایران برای لغو تحریم ها باید اعتماد جهانی را کسب کنند."  

 

همزمان سعید جلیلی دبیر شورایعالی امنیت ملی و رئیس تیم مذاکره کنندۀ هسته ای ایران در جریان کنفرانس خبری در انتهای مذاکرات، بدون اشاره به نتایج به دست آمده، گفت "ما آمادگی داشتیم در استانبول مباحثی را دنبال كنیم، و كماكان نیز این آمادگی وجود دارد و از آنها می‌خواهیم كه بر مبنای نقاط مشترك و احترام به حقوق ملت‌ها از گفت‌و‌گوها برای رسیدن به صلح و عدالت استفاده كنند.

نماینده جمهوری اسلامی در پاسخ به اینكه دولت ایران اعلام كرده بود چنانچه در این نشست به توافق نرسد، این نشست، آخرین مذاکره ای است كه در آن شركت خواهد كرد گفت: "این نشست، فرصت خوبی برای همكاری های بیشتر در موضوعات مختلف بود و ما بیان كردیم كه این فرصت را مغتنم بشمارند و از آن استفاده كنند. اما باز هم برای مذاکره – حتی امروز بعد از ظهر- آماده هستیم.

 

به گزارش خبرگزاری ها، طی مذاکرات کاترین اشتون، نماینده ارشد گروه ۱+۵ و طرف مذاکره کننده با ایران، از سعید جلیلی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای جمهوری اسلامی خواسته بود تا دیداری دوجانبه با ویلیام برنز، نماینده ایالات متحده، داشته باشد، که وی به بهانۀ "سر درد"، از دیدار با مقام آمریکایی خودداری کرده و محل را ترک کرد.

  

روز اول مذاکرات: بی نتیجه

 روز جمعه و در اولین روز از گفتگوهای دو روزه، مقامات جمهوری اسلامی که با تاکید قبلی بر"عدم عقب نشینی از مواضع و غنی سازی اورانیوم" وارد مذاکرات شده بودند، دو پیش شرط "پذیرش حق ایران در غنی سازی اورانیوم" و "لغو تحریم ها" را برای ادامه مذاکرات اعلام کردند، که همان روز اول مورد موافقت طرف روبرو قرار نگرفت، تا در پایان دو دور مذاکره (صبح و شب جمعه) با نمایندگان ارشد گروه ۱+۵ (اعضای دائمی شورای امنیت بعلاوه آلمان) و مسئول سیاست خارجی اتحایه اروپا، روزی بی نتیجه در روند مذاکرات اتمی پشت سر گذاشته شود. دور دوم این مذاکرات ساعت بیست و دو جمعه شب آغاز و تا پاسی از نیمه شب ادامه یافت.

 

 دیپلمات ایرانی: مثبت بود

 البته ابوالفضل ظهره وند، معاون رسانه ای دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران، بدون اشاره به مذاکرات اصلی (بعد از ظهر جمعه)، صرفا به مذاکرات بامداد جمعه اشاره کرده و ضمن "مثبت" خواندن فضای مذاکره، خاطرنشان کرد که "به هیچ عنوان صحبتی درباره غنی سازی صورت نگرفته و حقوق هسته ای ایران موضوع بحث نبوده است."

  

دیدارهایی با وساطت ترکیه

 خبرگزاری «سی ان ان ترک» گزارش داده بود که جمعه شب احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه به طور جداگانه با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، نماینده ارشد گروه اعزامی جمهوری اسلامی دیدار کرده و با وساطت این مقام ارشد میزبان، جلیلی و اشتون مجددا با هم دیدار و گفتگو کردند.

 

ناظران بین المللی و دیپلماتهای حاضر، این دیدار را نیز بدون نتیجه ای مشخص اعلام کردند.

  

مذاکره با آمریکا: انجام نشدنی

 روز جمعه کاترین اشتون، از سعید جلیلی خواسته بود تا همانند مذاکرات ژنو در سال ۲۰۰۹، ملاقاتی دو جانبه با ویلیام برنز، نماینده آمریکا در مذاکرات اتمی، داشته باشد، که ابتدا از طرف مقام ایرانی پاسخی ارائه نشد، اما فیلیپ کراولی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، درباره ملاقات دوجانبه گفت "ما آماده‌ایم که با ایران گفت‌وگو کنیم، اما برای عملی‌کردن آن باید به انتظار نشست."

 

خبرگزاری الجزیره در این زمینه نوشت "اما جلیلی که در حاشیه مذاکرات با هیئت‌های روسی و چینی دیدار کرده بود، در حالی که انتظار می‌رفت با همتای آمریکایی خود ویلیام برنز نیز دیدار کند، با ذکر اینکه سردرد دارد در آخرین لحظه از انجام دیدار صرف‌نظر کرد."

  

روز دوم مذاکرات، گروه وین پشت درهای بسته

 به گزارش یورو نیوز، روز شنبه ٢٢ ژانویه (دوم بهمن) دومین روز و سومین مرحله از گفتگوهای دوروزه اتمی جمهوری اسلامی با نمایندگان ۱+۵ در کاخ قدیمی «چراغان» استانبول و دفتر وزیر خارجه ترکیه در حالی برگزار شد که صبح زود و پیش از گفتگوها، اعضای گروه وین (متشکل از فرانسه، روسیه و آمریکا و آژانس بین المللی انرژی اتمی) برای هماهنگی بیشتر، در همان محل با هم دیدار و پشت درهای بسته به گفتگو پرداختند.

 

ایران و پیش مذاکرات  

 بر اساس همین گزارش، پیش از آغاز مذاکرات شنبه نیز، سعید جلیلی سرپرست هیات ایرانی با کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، نمایندگان چین، روسیه و همچنین احمد داود اوغلو وزیر خارجه ترکیه پشت درهای بسته دیدارهای دوجانبه ای را برگزار کردند.

این مذاکرات اگر چه در کانون توجه رسانه های جهان قرار گرفت، ولی از محتوای آنها، همانند دور دوم مذاکرات (جمعه عصر) خبری در اختیار رسانه ها قرار نگرفت.

 

 

مذاکراتی مایوس کننده و بی نتیجه

 در پایان دور سوم مذاکرات در این مذاکرات دو روزه، و در حالیکه خبرگزاری رسمی دولت ایران(ایرنا) مدعی شده بود "از مهمترین محورهای قابل پیش بینی مورد توافق، به رسمیت شناختن فناوری هسته ای ایران و رفع تحریم ها می باشد"، کاترین اشتون، مذاکره کننده ارشد گروه ۱+۵، بعد از پایان مذاکرات طی کنفرانسی خبری اعلام کرد "جمهوری اسلامی برای تداوم غنی سازی اورانیوم و لغو تحریم های بین المللی و شرایطی تعیین کرده بود، اما "ما نتوانستیم شرایط آنها را قبول کنیم. زیرا مقامات دولت ایران برای لغو تحریم های جهانی باید اعتماد کسب کنند."

به گزارش سرویس خبری بی بی سی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با بیان اینکه "ما هیچ برنامه ریزی برای نشست بعدی نکرده ایم اما اگر مقامات ایران بخواهند مذاکرات ادامه پیدا کند، ما همچنان مایل به ادامه گفتگوها هستیم"، گفت "اما از اینکه مقامات جمهوری اسلامی برای رسیدن به هر گونه توافقی، شرایطی تعیین کردند، مایوس شده ایم."

 

كماكان آمادگی داریم گفت‌وگوها را ادامه دهیم

 سعید جلیلی در نشست مطبوعاتی كه عصر شنبه پس از گفت‌و‌گوهای استانبول برگزار شد، گفت: امروز یكی از بحث‌های جدی ما جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است كه دو آسیب جدی را در پی دارد. 

جلیلی بدون اشاره به مسئله مورد بحث مذاکرات، وجود كلاهكهای هسته‌ای در خاك اروپا را مورد پرسش قرار داده و گفت چرا باید این تعداد كلاهك هسته‌ای در اروپا مستقر باشد و سؤال دیگر این است كه سلاح‌های هسته‌ای اسراییل را چه كسی در اختیار آن قرار داده است.

 

وی در پاسخ به اظهارات یكی از دیگر خبرنگاران حاضر در این نشست مطبوعاتی مبنی براینكه اشتون گفته است که "توپ در زمین ایران است" و "كم كاری در مذاكرات از طرف ایران بوده"، گفت: دیدگاه ما كاملا مشخص و بر اساس احترام به حقوق ملت ها است و اگر آنها بعدازظهر امروز هم برای مذاكره ، آماده باشند ما دوباره به مذاكرات ادامه خواهیم داد.
جلیلی در پاسخ به اظهارات خبرنگاری مبنی بر اینكه ایران اعلام كرده چنانچه به توافق نرسد، این نشست، آخرین نشستی است كه در آن شركت خواهد كرد گفت: این نشست ، فرصت خوبی برای همكاری های بیشتر در موضوعات مختلف بود و ما بیان كردیم كه این فرصت را مغتنم بشمارند و از آن استفاده كنند.

  

ترکیب هیئت ایرانی

 همانند نشست ماه گذشتۀ ژنو، این بار نیز ترکیب هیئت مذاکره کنندۀ جمهوری اسلامی متشکل بود از علی باقری معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی، حمیدرضا عسگری مشاور رییس سازمان انرژی اتمی و مشاور سرپرست وزارت خارجه ، علی آهنی معاون اروپای وزارت خارجه و ابوالفضل ظهره‌وند معاون رسانه‌ای دبیر شورای عالی امنیت ملی.

 

ترکیب طرف مذاکره
ترکیب نمایندگان گروه ۱+۵ نیز  ویلیام برنز نماینده آمریکا، ژاک اودی برنماینده فرانسه، جیمز جفری نماینده انگلیس، هو خویلونگ نماینده چین،سرگئی ریابکوف نماینده روسیه، امیلی هاربر نماینده آلمان، کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رییس هیات و کوپر مشاور اشتون در مذاکرات استانبول بودند.

  

آینده ای مبهم

 به گزارش رویترز، در صورت شکست کامل مذاکرات، خانم اشتون و شش قدرت جهانی آماده‌اند که خط مشی سختی را در قبال ایران پیش گیرند.

 گفتنی است تاکنون به واسطه چالش های اتمی میان جمهوی اسلامی و جامعه جهانی، شورای امنیت سازمان ملل چهار بار ایران را تحریم کرده است و آمریکا وهمپیمانان آن نیز، هر کدام به شکل جداگانه و فراگیری ایران را مورد تحریم قرار داده اند، اما مقامات جمهوری اسلامی همچنان معتقدند تحریم ها هیچ تاثیری بر کشور ندارد.

 

طی روزهای اخیر و قبل از شروع دور جدید مذاکرات، علاوه بر تاکید محمود احمدی نژاد مبنی بر اینکه مذاکرات استانبول "آخرین فرصت" غرب برای تمکین خواسته های ایران است، نماینده دائم جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز، چند ساعت مانده به آغاز مذاکرات استانبول، با صراحت اعلام کرده بود که جمهوری اسلامی نه قطعنامه‌ها را اجرا می‌کند و نه غنی‌سازی را متوقف خواهد کرد.

یک گزارش غیر رسمی همزمان با مذاکرات

 

لازم به ذکر است روز شنبه در‌حالی‌که مذاکرات اتمی میان جمهوری اسلامی و گروه ۱+۵ در استانبول جریان داشت، منابع خبری از قول دانشمندان آمریکایی اعلام کردند که "جمهوری اسلامی تا یک سال آینده اورانیوم غنی‌شده‌ کافی برای ساخت یک بمب اتمی در اختیار خواهد داشت."

  خبرگزاری آلمان در این زمینه گزارش داد "کارشناسان اتمی آمریکایی با انتشار گزارشی هشدار دادند که جمهوری اسلامی در ۱۲ ماه آینده، اورانیوم کافی برای ساخت یک بمب اتمی در اختیار خواهد داشت. این گزارش پژوهشی در روز جمعه (۱ بهمن/۲۱ ژانویه) از سوی «انجمن دانشمندان آمریکا» منتشر و تاکید شده است که به‌رغم کاهش تعداد سانتریفوژهای موجود در ایران طی ماههای گذشته، اما بازدهی آنها افزایش داشته و تخمین زده می شود که ایران تنها یک سال نیاز دارد تا برای ساخت بمب اتمی به میزان کافی اورانیوم غنی‌شده دست یابد.

 

این خبرگزاری نوشت دانشمندان آمریکایی عضو این انجمن، کارشناس مسایل امنیت اتمی بوده و با ارزیابی جدید خود، بر خلاف نظر موشه یالون، وزیر امور استراتژیک اسراییل، مدت زمان دستیابی احتمالی ایران به جنگ‌افزار هسته‌ای را آشکارا کوتاهتر برآورد کرده‌اند. (وزیر استراتژیک اسراییل مدعی شده بود که ایران به خاطر مشکلات فنی و از کار افتادن تعداد زیادی از سانتریفوژهایش دست‌کم سه سال نیاز دارد تا بتواند بمب هسته‌ای تولید کند.این ارزیابی بر این فرض استوار بود که ویروس استاکس‌نت توانسته تعداد زیادی از سانتریفوژهای تاسیسات غنی‌سازی را از کار بیاندازد.)

 

انجمن مذکور که در سال ۱۹۴۵در پی ساخت نخستین بمب‌اتمی در آمریکا پایه‌گذاری شد، هدف خود را جلوگیری از برپایی یک جنگ‌ هسته‌ای اعلام کرده و مدعی است که از نخستین روز مذاکرات اتمی میان جامعه جهانی و ایران، دست به انتشار گزارش زده است، تا توجه افکار جهانی را به خطر گسترش جنگ‌افزارهای اتمی معطوف دارد.

 

غرب، جمهوری اسلامی را همچنان به "تلاش برای دستیابی به سلاحهای اتمی" متهم و فعالیت هسته ایش را نیز "مبهم" می داند، اما مقامات تهران همواره بر مسالمت آمیز بودن برنامه های هسته ای خود تاکید دارند و مصوبات شورای امنیت سازمان ملل، شامل تعلیق برخی از برنامه های اتمی - به خصوص غنی سازی اورانیوم - را "غیرقانونی" می دانند و بر تداوم آن تاکید دارند.