کلاه قرمزی و جدال مدیران ارزشی

شهاب عموپور

پای فروش میلیاردی احتمالی و سود کلان مالی که در میان بیاید، ممکن است مدیران یکی از نهادهای انقلابی که خودشان آن را «برخاسته از خون شهیدان انقلاب اسلامی» می خوانند هم کوتاه بیایند و دیگر مدعی نباشند که «اصلا فلسفه وجودی حوزه هنری، حمایت همه جانبه از هنر و ادبیات ارزشی و انقلابی است». "محسن مومنی شریف" رییس حوزه هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی همین........................

*نظرات وارده در یادداشت لزوما بیانگر دیدگاه 88 نمی باشد

  پای فروش میلیاردی احتمالی و سود کلان مالی که در میان بیاید، ممکن است مدیران یکی از نهادهای انقلابی که خودشان آن را «برخاسته از خون شهیدان انقلاب اسلامی» می خوانند هم کوتاه بیایند و دیگر مدعی نباشند که «اصلا فلسفه وجودی حوزه هنری، حمایت همه جانبه از هنر و ادبیات ارزشی و انقلابی است». "محسن مومنی شریف" رییس حوزه هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی همین چند ماه پیش و قبل از توقیف دو فیلم سینمایی در ایران، خودش پیشاپیش دستور به توقف نمایش آنها در سینماهای حوزه هنری داده بود؛ او می گفت: «گاهی در انتخاب میان دو فیلمی که پیش بینی می‌شده یکی ظاهرا پرفروش و دیگری کم استقبال خواهد بود اما فضای سالم تری داشت، ناچار شدیم دومی را برای نمایش در سینماهایمان برگزینیم، حتی اگر ضرر مادی کرده باشیم». اما اکنون با احتمال قریب به یقین فروش میلیاردی فیلم "کلاه قرمزی و بچه ننه" که به زودی بر روی پرده ی سینماها خواهد رفت، "آرمان گرایی و تکلیف مداری" و "مرکز هنر انقلابی" بودن حوزه هنری که تا همین روزهای اخیر نیز در هر برنامه و همایشی ادعا می شد، فراموش شده و حوزه هنری به دنبال راهی است تا این فیلم در سینماهای تحت پوشش‌اش اکران شود.

از حوزه هنر انقلاب پنجاه و هفتی تا دامان تبلیغات اسلامی

حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی ایران، یکی از اولین نهادهایی ست که بعد از انقلاب ایران، توسط هنرمندان نوپای رشته های مختلف شکل گرفت. شعر و داستان، تئاتر و سینما، خطاطی و نقاشی، و بسیاری هنرهای دیگر توسط هنرمندان جوان و انقلابی آن روزها (از محسن مخملباف و قیصر امین پور و طاهره صفارزاده و عبدالجبار کاکایی گرفته تا حسین خسرو جردی و مهرداد اوستا و سید حسن حسینی و مرتضی آوینی و بسیاری دیگر) راه اندازی و پی گیری شدند. حوزه هنری که حوزه ی "هنر و اندیشه ی اسلامی" بود، اندکی بعد و در همان دهه ی شصت خورشیدی تحت پوشش "سازمان تبلیغات اسلامی" در آمد. این نهاد در طول بیش از سی سال فعالیت خود، مراحل پر افت و خیزی را پشت سر نهاد و حضور مدیران متفاوتی را تجربه کرد. حضور این مدیران و سیاست های مختلف، اخراج و استعفاهای اجباری بسیاری را در طی این دهه ها برای خیل عظیمی از هنرمندان همکار با این مجموعه رقم زده است.

همه ی مردان رهبری

رییس حوزه هنری، توسط ریاست سازمان تبلیغات اسلامی که برحسب یک قانون نانوشته باید در لباس روحانیت باشد، انتخاب و سپس برای تایید به نزد رهبر ایران معرفی می شود؛ گاه نیز این انتخاب روال برشمرده را طی نمی کند و خود رهبر، نظر مستقیم بر حضور شخصی در این مقام دارد و انتصاب بدین شکل صورت می پذیرد. گفته می شود انتصاب "محسن مومنی شریف" رییس کنونی حوزه هنری نیز چنین بوده است؛ به همین جهت است که حوزه هنری یکی از اولین نهادهایی است که مواضع هنری رهبری در آن متبلور می شود. این مجموعه، تعدادی از کارشناسان مذهبی، فرهنگی را نیز در شورایی با نام "شورای سیاستگزاری حوزه" جای داده که سیاستهای کلی آن را تبیین می کنند و البته آنها نیز بر حسب آیین نامه ی رایج، مورد تایید و منصوب رهبر هستند. همه ی این منصوبان رهبری در حوزه، نوروز امسال و دوباره بعد از مدتها برخورد با سینما و منع نمایش فیلم های مجوزدار و هجمه ی رسانه ای علیه فیلمسازان را کلید زدند و سبب آتش پراکنی های بسیاری از اهالی سینمای ایران در مقابل یکدیگر شدند. برخی از آنها نیز اخیرا در جلسات "شورای عالی انقلاب فرهنگی" و زیر نظر دکتر "علی اکبر ولایتی" از مشاوران ارشد آیت الله خامنه ای، در حالی تصویب قوانینی هستند که به گفته ی خودشان «سبب اعتلای سینمای دینی، انقلابی و اخلاقگرا را فراهم می کند». رییس ایشان یعنی محسن مومنی شریف نیز هر هفته نشستی با گروه شناخته شده ی "انصار حزب الله" برگزار می کند و مواضع و عملکرد حوزه هنری در زمینه های مختلف را با آنان به بحث و نظر می گذارد.

پُلی میان ائمه جمعه و پرده ی یک سوم سینماهای کشور

نوروز امسال و چند روز بعد از اکران جدیدترین محصولات این روزهای سینمای ایران، ناگهان هجمه ی تبلیغاتی عظیمی علیه دو فیلم به راه افتاد. "خصوصی" و "گشت ارشاد"، با تخطئه ی شدید چند تن از ائمه جمعه از جمله "احمد خاتمی" و "احمد علم الهدی" و نیز چند خبرگزاری نزدیک به سپاه ایران مواجه شدند و اتهامات فراوانی مبنی بر ضد ارزشی بودن و ترویج فرهنگ خیانت و غیره علیه آنها مطرح شد.  قبل از آنکه دستوری مبنی بر توقیف این فیلم ها از سوی وزارت ارشاد و یا قوه قضاییه صادر شود، این رییس سازمان حوزه هنری بود که اعلام کرد این فیلم ها باید به سرعت از پرده ی نمایش سالن های متعلق به حوزه هنری پایین کشیده شوند. این در حالی بود که براساس فعل و انفعالات حقوقی و قضایی صورت گرفته در مورد مالکیت سالن های سینما در سال های پس از انقلاب، هم اکنون بیش از یک سوم سینماهای ایران در اختیار حوزه هنری قرار دارند. نه تنها آن دو فیلم در پلک برهم زدنی از اکران سینماهای حوزه پایین کشانده شدند، بلکه مومنی شریف خبر داد که از آن پس، جدا از ارزشیابی "اداره نظارت و ارزشیابی سینمای ایران" که در مجموعه ی وزارت ارشاد اسلامی قرار دارد، خود آنها نیز ارزشیابی مجددی بر فیلم های مجوز دار خواهند داشت. وی تاکید کرد که حوزی هنری خود برای این که کدام فیلم بتواند یا نتواند در سینماهای تابعه ی آنها در سراسر کشور به نمایش در بیاید، تصمیم خواهند گرفت. او همان زمان خبر داد که از نظر مسئولان حوزه هنری «حداقل 15 فیلم مجوزدار سینمای ایران، قابلیت نمایش ندارند».

مدیر ارزشی علیه مدیر ارزشی

تصمیمات مدیران حوزه هنری در برخورد با فیلم ها که مدعی بودند «در این زمینه قصد عقب نشینی نداریم»، آنچنان برای اهالی سینما تعجب برانگیز بود که نه تنها واکنش بسیاری از دست اندرکاران بخش خصوصی صنعت سینما را به همراه داشت بلکه مدیران سینمایی وزارت ارشاد ازجمله "محمد جواد شمقدری" رییس سازمان سینمایی کشور و "علیرضا سجادپور" رییس اداره نظارت و ارزشیابی سینما را نیز به جبهه گیری وادار کرد. آن دو که خود در جایگاه مسئولیت شان دست طولایی در زمینه ی عدم اهدای مجوز برای ساخت فیلم و عدم صدور مجوز برای نمایش فیلم دارند و فیلمسازان و فیلم های بسیاری را در این سالها، ضدارزشی و در خدمت بیگانگان خوانده اند و موجبات تعطیلی خانه سینما را نیز فراهم کرده اند، در مقابل تصمیمات مدیران حوزه درمانده بودند. اهالی سینما و اصناف و نهادهای مربوطه نیز در بیم بودند که کدام فیلم های مجوزدار مشمول توقیف حوزه خواهند شد. چرا که اعتقاد داشتند عدم نمایش یک فیلم در بیش از یک سوم کل سینماهای کشور که عمدتا نیز سالن های مناسب و با کیفیتی را در اختیار دارند، موجب شکست حتمی آن فیلم در بازگرداندن سرمایه خواهد بود.

قصه تولید ملی، غصه تولید ملی

در چند ماه اخیر و برای روشن شدن تکلیف صاحبان فیلم، بارها از مسئولان حوزه خواسته شد تا لیست سیاه خود را اعلام کنند اما آنها از اعلام اسامی فیلم های ممنوعه سر باز می زدند؛ و اینچنین بود که بیش از 80 درصد از تهیه کنندگان فیلم هایی که اکنون در نوبت اکران قرار دارند، نمی دانستند چه بر سر سود و سرمایه شان خواهد آمد.

پایان بهار امسال، دومین ضربه ی ارزشمدارانه ی حوزه هنری بر ساقه ی کم جان سینمای فرود آمد و دو فیلم از نمایش در سینماهای حوزه محروم شدند. "پس کوچه های شمرون" ساخته ی "کامران قدکچیان" در رسته ی اجتماعی و سرگرم کننده که تهیه کننده اش نیز یکی از نزدیکان فعلی به شمقدری و محمود احمدی نژاد است، اجازه ی نمایش در سینماهای متعلق به حوزه را نیافت. همزمان، "خوابم میاد" کمدی اجتماعی "رضا عطاران" نیز روانه ی برخی سینماها شد و مسئولان حوزه هنری به این فیلم هم اجازه نمایش ندادند. شنیده ها خبر از آن می داد که بازی "اکبر عبدی" در نقش یک زن، از نظر آنان مردود است و به خاطر همین این فیلم واجد شرایط نمایش در سینماهای حوزه هنری نیست. اندکی بعد خبر رسید که نظر موافق مدیران جلب شده و امکان نمایش برایش فراهم خواهد شد.  

انتقام، شور، شیرین

شورای صنفی نمایش، تلافی کرد. این شورا که چند تن از نزدیکان شمقدری همچون "ضیاء هاشمی" تهیه کننده سینما نیز در آن حضور دارند، یکی از وظایفش گروه بندی سینماها برای اکران فیلم و معرفی فیلم های پای نوبت به آنهاست. یک ماه پیش فیلم "شور شیرین" به کارگردانی "جواد اردکانی" که از فیلمسازان مورد مورد وثوق نزد مدیران حوزه است، به مرحله ی نمایش رسید. این بار نوبت شورای صنفی نمایش بود که این فیلم را به برخی از سینماها از جمله "سینما آزادی" که بهترین سینمای حال حاضر ایران است و تحت مدیریت همزمان حوزه هنری و شهرداری تهران اداره می شود، معرفی نکند. اما شور شیرین که در ژانر جنگی ساخته شده، بدون آنکه پروانه ای از شورای صنفی نمایش اخذ کرده و قراردادی بسته باشد، با دستور مستقیم مدیران حوزه در سینما آزادی اکران شد و شورای صنفی نمایش به این عملکرد که غیرقانونی ارزیابی کرد اعتراض نمود. شورا درنهایت و در همین یکی دو روز اخیر توانست تا همزمان با پایین آمدن فروش فیلم، مجوز اخراج آن از سینما آزادی را بگیرد.

"ابراهیم اصغری" تهیه کننده ی این فیلم که انتظار نداشت زور مدیران حوزه بر جبهه ی مخالف نچربد، با تایید این خبر گفته است: «دوستان مدعی هستند سینمای ایران دچار ورشکستگی است و باید با تعویض اکران و جایگزینی فیلم‌ها به رونق سینما کمک کرد و به این بهانه قصد دارند "شور شیرین" را از پرده سینماها پایین بکشند. این اقدام ناجوانمردانه در حالی که فیلم توانسته جایگاهی در میان مخاطبین باز کند عزم جدی تر مدیران فرهنگی که دلسوز انقلاب و دفاع مقدس هستند را می‌طلبد. همرزمان شهید کاوه به کمک این فیلم بیایند و نگذارند به سینمای دفاع مقدس به بهانه رونق سینما تیر خلاص بزنند. اعضای شورای صنفی دارند انتقام خود را می گیرند».

غفلتی به هنگام عبادت

رییس حوزه هنری سازمان تبلیغات انقلاب اسلامی، ماه رمضان امسال را با دوری از فضای سینما و نزدیکی با معنویات آغاز کرد. درحالی که برخی برای نجات سینما از مرحله ای قریب به ورشکستگی، در پی اجرای «طرح اکران اذان تا اذان» بودند و می خواستند تا سینماها را در فاصله ی اذان مغرب تا اذان صبح باز نگهدارند، اما مومنی شریف موافق اجرای این برنامه در سینماهای حوزه نبود و سفارش می داد: «اساسا توصیه ما به مردم عزیز و مخاطبان سینما این است كه در این ماه مبارك بیشتر از فضاهای معنوی استفاده كنند، در مساجد حاضر شوند، به اماكن مذهبی بروند و قرآن بخوانند؛ برای فیلم دیدن و سینما رفتن وقت زیاد است».

همین غفلت کوتاه مدت مومنی از اوضاع سینما سبب شد تا شورای صنفی نمایش و پشتیبانان معنوی اش همچون علیرضا سجادپور، از فرصت به دست آمده بهره گیری کنند و با صدور بیانیه ای علاوه بر طعنه زنی به مدیران حوزه، آنها را از یک سود هنگفت احتمالی محروم سازند. فیلم "کلاه قرمزی و بچه ننه" آماده ی اکران است. برحسب سوابق فروش فیلم هایی همچون "کلاه قرمزی و پسرخاله" و "کلاه قرمزی و سروناز" با ارقام کلان، کارشناسان پیش بینی می کنند که این فیلم نیز یکی از پرفروش ترین فیلم های تاریخ سینمای ایران خواهد شد. اینجا بود که مدیران حوزه هنری نیز درصدد تغییر جهت برآمدند. آنها که تا همین ماه اخیر نیز فلسفه وجودی حوزه هنری را «حمایت همه جانبه از هنر ارزشی و انقلابی» برمی شمردند و از اکران فیلم هایی همچون "گشت ارشاد"، "خصوصی"، "پس کوچه های شمرون" و "خوابم میاد" جلوگیری کرده بودند، تصمیم داشتند تا "کلاه قرمزی و بچه ننه" را در سینماهای خود به نمایش درآورند که ناگهان، شورای صنفی نمایش آنها را غافلگیر کرد.

کلاه قرمزی و توبه ارزشمدارانه

شورای صنفی نمایش ایران که متشکل  از ۲ نماینده جامعه صنفی تهیه کنندگان، ۳ نفر از اعضای انجمن سینماداران، یک نفر از کانون کارگردانان و یک نفر نماینده از وزارت ارشاد است و برخی اعضایش از "موافقان انحلال خانه سینما" نیز بوده اند، علیه حوزه هنری بیانیه ای چنین صادر می کند: «در جهت به کرسی نشاندن حرف و هدف حوزه محترم هنری سازمان تبلیغات اسلامی در روند به اکران درآوردن فیلم‌های ارزشی و نه فیلم‌های نازل و... تصمیم گرفته ایم فیلم‌های ساخته شده ارزشی را یکی پس از دیگری جهت اکران به سینماهای حوزه هنری معرفی کنیم. باشد که به خواست خداوند یکبار برای همیشه تکلیف اکران فیلم‌های اخلاقی و معنوی و نه البته بازاری و... در سینمای پرافتخار ایران روشن شود».  بعد هم سیدضیاء هاشمی، رییس این شورا چنین می گوید: «تشخیص ما این است که فیلمهای ارزشی را برای اکران به حوزه هنری بدهیم و فیلمهای دیگر را به بخش خصوصی بدهیم لذا اگر مدیران حوزه هنری معتقدند که فیلم "کلاه قرمزی و بچه ننه" و فیلم "تو و من" ارزشی هستند؛ می‌توانند آنها را تایید کنند و مدیران میانی باید تاییدیه ی ارزشی بودن این فیلم‌ها را از مدیران بالایی خود بگیرند». علیرضا سجادپور مدیر کنونی اداره ی نظارت و ارزشیابی سینمای ایران نیز از این حرکت دوستان خود در شورای صنفی نمایش حمایت کرده و می گوید: «كاملا درست است به هرحال با توجه به اينكه حوزه هنری فيلم‌هايي كه اكران نمی كند را از پيش اعلام نمی كند تا ما برنامه ريزی كنيم، بهتر است خودمان برنامه ريزی كنيم».

مسئولان حوزه هنری از این حرکت جبهه ی مقابل جا خورده و هنوز واکنش هم سنگی انجام نداده اند. باید دید بار ارزشی داستان کلاه قرمزی و بچه ننه و کشمکشهای دراماتیک میان آن دو که سبب کشکمهای فراوانی در بین دو جناح ارزشمدار این روزهای سینمای ایران شده است، در پایان به چه میزان برآورد خواهد شد.