شورترین دریاچه جهان در آستانه خشک شدن

 کلمه

بزرگترین دریاچه داخلی کشور در آستانه خشک شدن است؛ درواقع دریاچه شور درحال تبدیل به بیابانی شور است و باید رنگ آبی آن را از نقشه پاک کرد و رنگ سفید نمک را در نقشه ها جایگزین کرد. با مرگ این دریاچه، دست کم سیزده میلیون ایرانی باید در انتظار سونامی نمک باشند. بادها تا ۱۰ میلیارد تن نمک را بر فراز ایران خواهند پاشید. وضعیت دریاچه آنقدر وخیم هست که یکی از معاونان.........................

بزرگترین دریاچه داخلی کشور در آستانه خشک شدن است؛ درواقع دریاچه شور درحال تبدیل به بیابانی شور است و باید رنگ آبی آن را از نقشه پاک کرد و رنگ سفید نمک را در نقشه ها جایگزین کرد. با مرگ این دریاچه، دست کم سیزده میلیون ایرانی باید در انتظار سونامی نمک باشند. بادها تا ۱۰ میلیارد تن نمک را بر فراز ایران خواهند پاشید. وضعیت دریاچه آنقدر وخیم هست که یکی از معاونان سازمان محیط زیست اعلام خطر کند و بگوید که بیش از ۶۵ درصد عرصه این دریاچه خشک شده است.
اصغر محمدی فاضل، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان محیط زیست ایران در این باره گفته است: “اندازه‌گیری املاح برخی نقاط دریاچه ارومیه نشان می‌دهد که در این بخش‌ها املاح به حالت فوق‌اشباع رسیده و دریاچه در آن قسمت‌ها آماده خشک شدن است. ” این مقام دولتی در گفت و گو با ایرنا، تاکید کرده است که کمتر از ۳۵ درصد از عرصه دریاچه ارومیه آبدار است.
این اعتراف این مدیر دولتی محیط زیست، یک ماه پس از آن صورت می گیرد که مدیر کل محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به طرح های تخیلی همچون بارور کردن ابرها و ایجاد بارندگی و نیز انتقال آب ارس، وعده داد که از تیرماه دریاچه دوباره جان می گیرد، ورودی آب هم افزایش می یابد و از میزان شوری آب دریاچه کاسته می شود. حالا در پایان تیرماه، مقام مافوق همین مدیر دولتی از خشک شدن بیش از ۶۵ درصد عرصه دریاچه خبر می دهد.
معنای ۳۵ درصد، چیزی جز فاجعه نیست و در واقع خبر از نابودی دریاچه می دهد، به طوری که محمد فاضلی تاکید کرده: “بخش هایی از دریاچه به دلیل غلظت و تراکم املاح به رنگ قرمز در آمده است که نشان دهنده وخامت وضعیت دریاچه در آن بخش هاست.” معاون سازمان حفاظت از محیط زیست ایران وزارت نیرو را نیز متهم کرده که حق آبه سالانه را تامین نکرده است: “وزارت نیرو از آغاز فصل آبی سال گذشته- مهرماه تا آخر شهریورماه سال ۹۰- اقدام به رهاسازی حق آبه دریاچه تا سقف یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب کرده است در حالیکه آب دریاچه با تراکم بالا و به میزان زیادی کاهش یافته است و در حال حاضر به حدود ۲۴ میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد اما با توجه به شرایطی که مسیرهای رودخانه ها به دلیل عدم لایروبی، برداشت های غیرمجاز در مسیر و انحرافی که در مسیرهای آبی منتهی به دریاچه وجود دارد، این میزان آب به حوضه دریاچه نمی رسد.”
اختصاص ۹۰ درصد منابع آبی منطقه به بخش کشاورزی، تبخیر زیاد در پی گرم شدن هوا و برداشت غیرمجاز از آب‌های زیرزمینی در پی حفر چاه سبب شده تا بزرگترین دریاچه داخلی کشور در معرض خطر خشک شدن کامل قرار گیرد. کارشناسان بارها هشدارد داده اند که در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه را تغییر خواهد کرد.
یکی از طرح‌هایی که برای نجات دریاچه ارومیه مطرح شده، انتقال آب از نقاط دیگر به ویژه رود ارس است. به گفتهٔ نادر قاضی‌پور، نماینده ارومیه در مجلس، تنها راه نجات دریاچه ارومیه آبهای رود ارس و شهرستان پیرانشهر است. اما این ایده با مخالفت‌هایی روبروست.
در مرداد ماه سال ۱۳۹۰ مجلس شورای اسلامی با دو فوریّت طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه موافقت نکرد و این امر به بحرانی‌تر شدن اوضاع دریاچه دامن زد، علاوه بر این پیش بینی می‌شود در صورت خشک شدن احتمالی دریاچه شاهد بارش باران نمک در بسیاری از استان‌های همجوار باشیم و در ادامه این امر منجر به آواره شدن ۱۳ میلیون نفر خواهد شد.
دریاچه ارومیه علاوه بر دارا بودن جاذبه طبیعی، محور کشاورزی منطقه نیز هست. اعتدال ایجاد شده توسط آن و همچنین جمع آوری نمک باعث می‌شود تا کشاورزی ممکن شود. می‌توان دریاچه ارومیه را شرطی اساسی برای کشاورزی منطقه دانست.
از طرفی آب و هوای معتدلی که او ساخته است بدل به آب و هوایی گرم با بادهایی نمک آلود خواهد شد که چون سمی برای کشت و زرع حوزه سبز آب ریزش خواهد شد. در سه دهه اخیر در حوزه آبی دریاچه ارومیه حدود ۱۷ سد ساخته شده است و یک راه گذر خاکی که شرق و غرب این دریاچه را به هم وصل می کند نیز حوزه آبی یاد شده را عملا به دو بخش تقسیم کرده است.
به گفته کارشناسان محیط زیست، این اقدامات، دو دلیل عمده خشک شدن دریاچه ارومیه بوده است. دریاچه ارومیه به دلیل کم آبی در برخی از نقاط حتی تا ۱۰ کیلومتر پس‌روی داشته و بیش از شش متر از عمق آن کم شده است.
با وجود هشدارهای بسیاری که کارشناسان محیط زیست در ارتباط با وقوع سونامی نمک در این منطقه داده اند اما محمد جواد محمدی زاده، رییس سازمان حفاظت از محیط زیست، در گفت و گو با فارس گفت:”وجود سونامی نمک در دریاچه ارومیه را قبول ندارم.”
اما بر خلاف نظر رییس سازمان محیط زیست، نهاد “برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد” اسفند ماه سال گذشته در گزارشی در مورد عواقب زیست ‌محیطی خشک شدن دریاچه ارومیه هشدار داد و اعلام کرد که ارتفاع سطح آب دریاچه از سال ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۱ به میزان هفت متر پایین رفته و بر اساس تصاویر ماهواره‌ای مساحت آن در این بازه زمانی از ۶۱۰۰ کیلومتر مربع به ۲۳۶۶ کیلومتر مربع کاهش یافته است.
این نهاد بین المللی اظهار نگرانی کرده است که این دریاچه دچار سرنوشتی همانند فاجعه دریاچه «آرال» شود. دریاچه آرال در آسیای میانه که از چند دهه قبل کاملا خشک شده است باعث شده تا مردم منطقه با فاجعه توفان‌های نمک مواجه شوند.
اعتراضات مردم منطقه نیز تاکنون پاسخی جز سرکوب و زندان نیافته است. پس از تجمعاتی که سال گذشته در اعتراض به خشک شدن دریاچه ارومیه در تبریز و ارومیه و دیگر شهرهای آذربایجان برگزار شد و پلیس با گاز اشک آور و گلوله پلاستیکی به آن پاسخ گفت، صدها نفر بازداشت و تاکنون دهها نفر محاکمه و به حبس و شلاق محکوم شده اند.