بهترین دولت از مشروطه تاکنون!!

حسین علیزاده

پیشگفتار:

مجلس شورای اسلامی اخیراً به چهار وزیر پیشنهادی محمود احمدی نژاد رأی اعتماد داد. پیش از این نیز وزیران دیگری در کابینه او تغییر کرده بودند. برخی به خواسته خود استعفا، برخی به خواسته مجلس استیضاح و برخی به................

*نظرات وارده در یادداشت لزوما بیانگر دیدگاه 88 نمی باشد 

پیشگفتار:
مجلس شورای اسلامی اخیراً به چهار وزیر پیشنهادی محمود احمدی نژاد رأی اعتماد داد. پیش از این نیز وزیران دیگری در کابینه او تغییر کرده بودند. برخی به خواسته خود استعفا، برخی به خواسته مجلس استیضاح و برخی به خواسته احمدی نژاد از مقام خود برکنار شده بودند. آنان که استعفا داده بودند، به جبهه منتقدان و مخالفان دولت کوچ کردند. آنان که استیضاح شدند از نظر مجلس بی کفایت تلقی گردیدند و آنان که به تشخیص شخص احمدی نژاد برکنار شدند، فاقد صلاحیت اداره امور تشخیص داده شدند.
نگاهی به تغییرات دو کابینه احمدی نژاد (استعفا، استیضاح و برکناری) این پرسش را به ذهن متبادر می کند که آیا رییس دولت نهم و  دهم آنگونه که قانون اساسی تصریح دارد، مدیر و مدبر بوده است؟ آیا چنین دولتی با تعریف دانش مدیریت، دولتی کارآمد به شمار می رود؟ اگر نه ابعاد خسارت وارده به کشور تا چه اندازه بوده است؟
به بهانه رای اعتماد مجلس به وزیران جدید، این نوشته صرفا به بررسی  گذرا از میزان بی ثباتی در “وزیران کابینه نهم و دهم ” بسنده کرده است و الا اگر موضوع تغییرات در روسای بانک ها ، استانداران، معاونان و … موضوع پژوهش باشد، دامنه پژوهش چنان گسترده است که از حوصله این مقاله خارج است. همچنین موضوع ارزیابی خسارت های کشور از مدیریت بی ثبات، خود موضوع دیگری خارج از حوصله این مقاله است.

دانش مدیریت و بهترین کابینه از صدر مشروطه
علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی در حمایت از دو دولت احمدی نژاد تا آنجا سنگ تمام گذاشته که یکبار آن را “بهترین دولت برآمده در کشور از صدر مشروطه تا کنون” دانسته بود. چنین دولتی ناگزیر باید از مدیریت کارا ، پایدار و مثال زدنی برخوردار باشد. آیا دو دولت احمدی نژاد ( دولت نهم و دهم ) چنین دولتی بودند؟ بررسی صحت یا کذب این ادعا اینک پس  از کذشت ۶ سال از دولت احمدی نژاد به گواهی آمار کار ساده ای است.
مدیریت، دانش به “کارگیری “مؤثرو کارآمد منابع مادی وانسانی در سازماندهی منابع وامکانات به منظور دستیابی به اهداف” تعریف شده است. اهداف نظام جمهوری اسلامی هرچه باشد آیا کارنامه مدیریتی احمدی نژاد در به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی، کارنامه ای موفق بوده است؟ برای بررسی موضوع، این نوشته صرفاً فهرست تغییرات کابینه نهم و دهم را مرور می کند.

وزارت نفت با ۴ وزیر :
اهمیت وزارت نفت به عنوانی وزارتی که محل تأمین ۸۰ درصد از درآمد کشور است بر کسی پوشیده نیست. مروری گذار به آنچه طی این ۶ سال  بر این وزارت خانه رفته است عمق فاجعه را نمایان می کند. در آغاز کار دولت نهم، سه تن از وزیران پیشسنهادی احمدی نژاد (علی سعیدلو، صادق محصولی و محسن تحصلی)  در حد و اندازه ای از کفایت نبودند که حتی بتوانند از مجلس همسو با دولت نیز رای اعتماد اخذ کنند.
جالب توجه است بدانیم کابینه اول احمدی نژاد تنها کابینه پس از انقلاب بود که وزیران پیشنهادی رییس جمهور نتواست یکباره از مجلس رای اعتماد بگیرد (اشعری، علی‌احمدی، هاشمی و سعیدلو که به ترتیب برای وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، تعاون، رفاه و تأمین اجتماعی و نفت پیشنهاد داده شده بودند موفق به کسب رأی اعتماد از مجلس نشدند). در نتیجه تعلل در تعیین وزیر برای وزارت نفت ، این وزارت برای شش ماه متوالی بدون وزیر بود که در اثر آن عقد بسیاری از قراردادها متوقف ماند. سرانجام “محمد کاظم وزیری هامانه” سرپرست وزارت نفت و از مدیران لایق وزارت نفت که از بدنه این وزارت تا عالی ترین سطوح مدیریتی بالا آمده بود، در حالی که گزینه مطلوب احمدی نژاد نبود، توانست به عنوان چهارمین نامزد احمدی نژاد از مجلس رأی اعتماد گرفته و کار خود را آغاز کند.
جالب اینکه عمر وزارت هامانه بیش از یکسال و نیم نپایید چرا که وی با پافشاری بر مواضع خود در حفظ هویت صنعت نفت از نفوذ افراد غیر مسئول طی حکمی در مرداد ۸۶ از سوی احمدی نژاد از سمت خود برکنار شد و جای خود را به  ”غلامحسین نوذری” سپرد که وعده داده بود ظرفیت تولید نفت خام ایران را از ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۶ را به ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز در سال ۱۳۸۸ افزیش دهد. سال ۸۸ فرا رسید و هیچ خبری از تحقق وعده های نوذری به گوش نرسید که هیچ، اخبار نگران کننده از کاهش ظرفیت تولید ایران تدریجاً به خارج درج کرد.
اما با آغاز کار دولت دهم نوذری نیز در مقام خود ابقا نشد. مسعود میرکاظمی ششمین نامزد پیشنهادی احمدی نژاد برای تصدی این وزارت مهم بود که پس از رأی مجلس سومین وزیر نفت در کابینه احمدی نژاد شد. متحیر کننده است بدانیم این وزیر نیز در کمتر از دو سال از مقام خود برکنار شد تا سردار سپاهی “رستم قاسمی” اخیرا به عنوان وزیر چهارم نفت در دولت احمدی نژاد برکزیده گردد. در صورت عدم تغییری دیگر در این وزارت خانه ، متوسط سالهایی که هر وزیر در وزارت نفت مشغول به کار بوده، دو سال بوده است.
بدین ترتیب در دوره شش ساله گذشته از دو دولت احمدی نژاد برای وزارت نفت ، ۷ نامزد به مجلس معرفی شده که از میان آن ها ۴ نفر (هامانه، نوذری ، کاظمی، قاسمی ) برگزیده شده اند. بدیهی است چنین تزلزلی در سطح عالی ترین مقام یک وزاتخانه درآمدساز چه آشفتگی را در سطوح پایین تر به همراه داشته است که خود شرح دیگری را می طلبد.
نکته قابل تامل اینکه از ۷ هفت نامزد پیشنهادیی احمدی نژاد برای تصدی وزارت نفت تنها دو تن از آنان (هامانه و نوذری) از مدیران پرورش یافته در این وزارت خانه و ۵ تن دیگر همگی از بیرون وزارت نفت برای تصدی این وزارت معرفی شده اند. جالب تر اینکه بدانیم سه تن از این  هفت تن (محصولی، میر کاظمی و رستم قاسمی) رسماً از اعضای ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده و احمدی نژاد تمایل خود را برای واگذاری این وزارت خانه به دست سپاهیان به هیچ روی پنهان نکرده است.

تغییرات در دیگر وزارت ها
موج تغییرات در دولت نهم و دهم در وزارت نفت متوقف نمی شود. نگاهی گذرا به تعداد تغییرات در این کابینه گواهی است بر پریشانی احوال مدیری نامتعادل که مقدرات هفتاد میلیون ایرانی به دست او سپرده شده است. شرح این ماجرا به این شرح است:
وزارت کشور: برکناری مصطفی پورمحمدی در اردیبهشت ۸۷ و انتصاب علی کردان (دولت نهم). گفتنی است مجلس شورای اسلامی در آبان ۸۷ تنها پس از ۶ ماه از انتصاب کردان به عنوان وزیر کشور، وی را به دلیل ادعای دروغ داشتن مدرک دکترا از دانشگاه آکسفورد استیضاح و از کار برکنار نمود. جالب اینکه در جریان استیضاح، محمود احمدی‌نژاد به دلیل غیرقانونی خواندن استیضاح در مجلس حضور نیافت. به دنبال استیضاح کردان، صادق محصولی به عنوان وزیر کشور برگزیده شد.(دولت نهم). برکناری محصولی و انتصاب محمد نجار (دولت دهم) دیگر تغییر در این وزارت بوده است.
وزارت آموزش و پرورش: برکناری محمود فرشیدی در آذر ۸۶ و انتصاب علی احمدی به جای او(دولت نهم). برکناری علی احمدی و  انتصاب حاجی بابائی (دولت دهم) .
وزارت رفاه: برکناری پرویز کاظمی و انتصاب عبدالرضا مصری (دولت نهم) و برکناری مصری و انتصاب صادق محصولی (دولت دهم).
وزارت ارتباطات: برکناری محمد سلیمانی (دولت نهم) و انتصاب رضا تقی پور ( دولت دهم).
وزارت اطلاعات: برکناری غلامحسین محسنی اژه ای در واپسین روزهای دولت نهم و انتصاب حیدر مصلحی ( دولت دهم). جالب اینکه مصلحی نیز در ۲۸ فروردین ۱۳۹۰ مجبور به تقدیم استعفای خود شد که مورد پذیرش احمدی‌نژاد قرار گرفت. اما به دلیل مخالفت رهبر جمهوری اسلامی با این استعفا او در سمت خود ابقا شد. این حادثه پرده ها از اخلافات احمدی نژاد و خامنه ای برداشت.
وزارت امور اقتصاد و دارایی: استعفای داوود دانش جعفری از مقام خود در آغاز سال ۸۷ و انتصاب شمس الدین حسینی ( دولت نهم و ادامه در دهم).
وزارت خارجه: برکناری منوچهر متکی ( دولت نهم و دهم) و انتصاب علی اکبر صالحی ( دولت دهم).  منوچهر متکی با ۵ سال و ۴ ماه طولانی ترین سابقه وزارت را در دو دولت احمدی نژاد در دست داشته است. او در بیست و دوم اذر ماه ۱۳۸۹ در حالی که به منظور ابلاغ پیام محمود احمدی نژاد در سنگال به سر می‌برد، از سمت خود برکنار شد. متکی حین مذاکره و توسط رییس جمهور سنگال از عزل خود باخبر شد و بلافاصله پس از آن سنگالی‌ها او را با یک ماشین غیر تشریفات و بدون محافظ به هتل محل اقامت خود باز گرداندند.
وزارت بازرگانی: برکناری مسعود میرکاظمی (دولت نهم)  و انتصاب مهدی غضنفری (دولت دهم).
وزارت بهداشت: برکناری باقری لنکرانی (دولت نهم) و انتصاب خانم مرضیه وحید دستجردی (دولت دهم). وی تنها وزیر زن در طول دوران پس از انقلاب اسلامی می باشد.
وزارت تعاون: برکناری محمد اردکانی در سال ۸۵ (دولت نهم) و انتصاب محمد عباسی (دولت نهم و دهم).
وزارت جهاد کشاورزی: برکناری محمدرضا اسکندری (دولت نهم) و انتصاب صادق خلیلیان (دولت دهم).
وزارت دادگستری: برکناری غلامحسین الهام (دولت نهم). وی جانشین کریمی راد شده بود که طی حادثه رانندگی جان باخته بود. انتصاب مرتضی بختیاری به جای الهام(دولت دهم).
وزارت مسکن: برکناری محمد سعیدی کیا (دولت نهم) و انتصاب علی نیکزاد (دولت دهم).
وزارت دفاع: برکناری محمد نجار (دولت نهم) و انتصاب احمد وحیدی (دولت دهم)
وزارت راه و ترابری: برکناری محمد رحمتی (دولت نهم) و انتصاب حمید بهبهانی (دولت نهم و دهم). گفتنی است که بهبهانی در بهمن ۸۹ با استیضاح مجلس از مقام خود برکنار گردید. استیضاح او در حالی انجام شد که وی اولین وزیر بود که حاضر نشد در جلسه استیضاح خود حاضر شود. احمد توکلی نمایند مجلس فاش ساخت که عدم حضور او به دستور احمدی نژاد بوده است.
وزارت صنایع و معادن: استعفای علیرضا طهماسبی (دولت نهم)  و انتصاب علی اکبر محرابیان (دولت نهم  و ادامه کار در دولت دهم).
وزارت علوم: برکناری محمد مهدی زاهدی (دولت نهم) و انتصاب کامران دانشجو(دولت دهم).
وزارت ارشاد: برکناری محمدحسین صفار هرندی (در واپسین روز های دولت نهم) و انتصاب محمد حسینی(دولت دهم). گفتنی است که در ۴ مرداد ۱۳۸۸ خبر برکناری صفار از وزارت ارشاد در رسانه‌ها منتشر شد ولی چند ساعت بعد باتوجه به اینکه در صورت برکناری صفار دولت از رسمیت می‌افتاد، خبر برکناری تکذیب شد. صفار پیشتر در اعتراض به خودداری احمدی‌نژاد از اجرای دستور رهبر به احمدی نژاد که از او خواسته بود، مشایی را از معاون اولی کنار بگذارد، جلسه هیئت دولت را به حالت اعتراض ترک کرده بود. صفار در پاسخ به این عزل و ابقای عجیب که به قول او باعث وهن دولت شده‌ بود، در نامه‌ای به رئیس‌جمهور اعلام کرد شایعه ابقای خود را جدی نمی‌گیرد و باتوجه به ابلاغ اولیه برکناری خود را وزیر نمی‌داند. گفتنی است که احمدی نژاد پس از اطلاع ازاینکه اگر صفار هرندی را برکنار کند باید در واپسین روزهای دولت نهم بنا بر براساس اصل ۱۳۶ قانون اساسی برای کل کابینه خود، رأی اعتماد مجدد از مجلس بگیرد، برکناری صفار هرندی را  تکذیب کرد که با واکنش نامبره رو به رو شد.
وزارت کار و امور اجتماعی: برکناری محمد جهرمی (دولت نهم) و انتصاب عبدالرضا شیخ الاسلامی (دولت دهم).
وزیر نیرو: برکناری پرویز فتاح (دولت نهم) و انتصاب مجید نامجو (دولت دهم).
معاون اول رییس جمهور: برکناری پرویز داوودی (دولت نهم) و انتصاب اسفندیار رحیم مشایی به عنوان معاون اول در دولت دهم که با مخالفت رهبر ایران مواجه شد. این مخالفت طی نامه ای به احمدی نژاد ابلاغ شد  ولی وی بی اعتنا به آن، هفت روز از قبول توصیه رهبر خودداری ورزید تا زمانی که نامه در رسانه ها منتشر گردید. این موضوع موجب تنش در کابینه و عزل صفار هرندی و محسنی اژه ای در کابینه نهم شد که مخالف بی اعتنایی احمدی نژاد به نامه رهبری بودند. این تحولات در حالی رخ داد که از عمر دولت نهم کمتر از یک ماه باقی مانده بود. سرانجام زیر فشار بسیار، مشایی خود از این مقام کناره گیری کرد و محمدرضا رحیمی به عنوان  معاون اول (دولت دهم) از سوی احمدی نژاد برگزیده شد.

بررسی آماری تغییرات در کابینه نهم و دهم:
الف ) تعداد وزیران در هر وزرات:
وزارت نفت: ۴ وزیر
وزارت کشور: ۴ وزیر
وزارت آموزش و پرورش: ۳ وزیر
وزارت رفاه: ۳ وزیر
وزارت ارتباطات: ۲ وزیر
وزارت اطلاعات: ۲ وزیر
وزارت امور اقتصاد و ودارایی: ۲ وزیر
وزارت خارجه: ۲ وزیر
وزارت بازرگانی: ۲ وزیر
وزارت بهداشت: ۲ وزیر
وزارت تعاون: ۲ وزیر
وزارت جهاد کشاورزی: ۲ وزیر
وزارت دادگستری: ۲ وزیر
وزارت مسکن: ۲ وزیر
وزارت دفاع: ۲ وزیر
وزارت راه و ترابری: ۲ وزیر
وزارت صنایع: ۲ وزیر
وزارت علوم: ۲ وزیر
وزارت ارشاد: ۲ وزیر
وزارت کار: ۲ وزیر
وزارت نیرو: ۲ وزیر
معاون اول رییس جمهور: ۳ نفر
ب) تعداد تغییرات ( وزیران و معاون اول ) در ۶ سال از  دو دولت احمدی نژاد عبارتند از۳۱ نفر به شرح زیر:
- تعداد افراد برکنار شده توسط احمدی نژاد: ۲۷ نفر
- تعداد استعفا: ۲ نفر(دانش جعفری وزارت اقتصاد و علیرضا طهماسبی وزارت صنایع هر دو در دولت نهم)
- تعداد: استیضاح توسط مجلس : ۲ نفر (علی کردان و حمید بهبهانی)

ملاحظه:
به شرحی که گفته شد تنها در ۶ سال از دو دولت  احمدی نژاد، هیچ وزارت خانه نبود که وزیر آن دستخوش تغییر نشده باشد. به عبارت دیگر تنها کسی که در دو کابینه تغییر نکرده است، شخص احمدی نژاد می باشد. اگر چه تغییر اعضای کابینه ( اعم از استعفا، استیضاح و یا برکناری) امری رایج در همه جای دنیاست اما تعداد ۳۱ تغییر اعضای کابینه آن هم در ۶ سال مسلما حکایت از سوء مدیریت دارد.
جالب است که در میان این همه تعداد تغییر اعضای کابینه تعداد ۲۷ نفر توسط شخص احمدی نژاد برکنار گردیده اند که برخی برکناری ها از نوع برکناری منوچهر متکی در هنگام سفر خارجی، یا برکناری محسنی اژه ای وزیر اطلاعات حاشیه های فراوانی را  به همراه داشته است.
حال برای درک آنچه در دو دولت احمدی نژاد شاهد بودیم کافی است مقایسه ای داشته باشیم میان تغییرات در کابینه او با تعداد تغییرات در کابینه های پیش از او که هر یک برای ۸ سال مدیریت دولت را در دست داشتند:
-          تعداد کل تغییرات در ۸ سال از دو دولت محمد خاتمی: ۱۴ نفر
-          تعداد کل تغییرات در ۸ سال از دو دولت هاشمی رفسنجانی: ۱۱ نفر
-          تعداد کل تغییرات در ۸ سال از دو دولت میرحسین موسوی: ۱۶ نفر
اگر با موشکافی به این آمار بنگریم، معنای هرج و مرج مدیریتی در ۶ سال ریاست جمهوری احمدی نژاد تا بدانجاست که در مجموع  ۱۶  سال ریاست جمهوری رفسنجانی و خاتمی سهم تعداد تغییر وزیران کابینه ( با ۲۵ تغییر) کمتر از ۶ سال ریاست جمهوری احمدی نژاد (با ۳۱ تغییر) بوده است. این در حالی است که با حمایت ها بی شائبه آیت الله خامنه ای از احمدی نژاد تعداد زیادی از وزیران و خود او بارها از تیغ استیضاح مجلس رهیده اند وگرنه آمار تغییرات در کابینه احمدی نژاد مسلماً به بیش از این افزایش می یافت که خود گویای ضعف مفرط مدیریتی وی است.از یاد نبریم سخن تاریخی محمدرضا باهنر را که در هنگام رأی اعتماد گرفتن کابینه دوم احمدی نژاد گفته بود “اگر نبود توصیه های مقام رهبری بیش ار ۹ وزیر پیشنهادی احمدی نژاد رأی اعتماد نمی گرفتند”.

نتیجه گیری:
اگرچه این گزارش صرفاً نگاه آماری به تغییرات وسیع اعضای طراز اول کابینه داشته و دیگر تغییرات مدیران ارشد کشور اعم از بانک ها و استانداران و .. و همچنین ارزیابی خسارت های حاصله از چنین سوء مدیریتی از حوصله مقاله  خارج بوده، تنها نتیجه گیری مقاله آن است که ادعای رهبر جمهوری اسلامی که دولت احمدی نژاد را در صدر بهترین دولت ها از مشروطه تا کنون نشانده است، عملاً ادعایی گزاف بیش نیست. چگونه قابل تصور است که دولت احمدی نژاد با این همه تغییرات و بعضاً تغییرات پرحاشیه (مثل برکناری متکی، محسنی اژه ای، مصلحی و..)، بهترین دولت از مشروطه تاکنون باشد؟دولتی که آوازه فسادش  صدای مجلسیان را نیز درآورده است و اگر نبود حمایت های بیدریغ رهبر همین مجلس همسو با دولت بسیاری از اعضای کابینه را و حتی خود رییس دولت را استیضاح می کرد. گو اینکه تاکنون آمارهایی از افت شدید رشد اقتصادی کشور، افزایش بیکاری، تورم، فساد اداری، اعتیاد، بزهکاری و … اعلام شده است اما، بی درنگ آمار های بسیاری دیگر لازم است تا میزان خسارت های مادی و معنوی که در این دوران بر کشور وارد آمده مورد ارزیابی قرار گیرد. این سخن بدان معنا نیست که پیش از این چنین نبوده بلکه این سخن ناظر بر آن است که رهبر فرزانه !! جمهوری اسلامی فاسدترین دولت از صدر مشروطه تاکنون را در جای بهترین دولت نشانده است که در جای خود باید به واکاوی این گزافه گویی پرداخت.